Wstęp do polskiego wydania “Wykładów Alexa Sandersa”

Mądrość cenniejsza jest od rubinu¹Fragment Księgi Przysłów 8,11. Ulubiony wiersz biblijny Alexa odczytany na jego pogrzebie w 1988 roku. W polskich przekładach w miejsce rubinu widnieją perły. Postanowiliśmy oddać tutaj brzmienie wersji anglojęzycznej. Zob. J. di Fiosa, A Coin for the Ferryman: The Death and Life of Alex Sanders, Logios, 2015, s. 26..

Oddajemy w ręce Czytelników i Czytelniczek tom trzynastu wykładów Alexa Sandersa, twórcy wicca aleksandryjskiej, odłamu czarostwa inicjacyjnego zainspirowanego praktykami magii ceremonialnej. Stanowią one pewnego rodzaju egzegezę aleksandryjskiej Księgi Cieni, czyli wyjaśnienie i komentarz do tego swoistego, tajnego grymuaru zawierającego teksty rytuałów oraz różnego rodzaju zaklęcia, które inicjacyjne wiedźmy praktykują i rzucają w zaciszu swoich kowenów. 

Swoje wykłady Alex Sanders skomponował, gdy znajdował się u początku rosnącej sławy medialnej. Nie pozwalała mu ona jednak osiągnąć dochodów wystarczających do utrzymania rodziny. Owe niewielkie broszurki koronowany na Króla Czarownic Alex — znany również odtąd pod magicznym imieniem Verbius — wysyłał w 1969 roku z pomocą swojej żony Maxine do Stanów Zjednoczonych, a w zamian pobierał niewielką opłatę w wysokości siedmiu dolarów od sztuki. W tamtych czasach, jak zauważa Maxine Sanders, pozwalały im one wyżywić siebie i córkę Mayę²Por. tamże, s. 76..

Wykłady Sandersa, poddane obróbce redakcyjnej, w latach osiemdziesiątych ubiegłego stulecia opublikował w USA Herman Slater. Ukazały się nakładem nieistniejącego już wydawnictwa Magickal Childe Publishing, którego nazwa pochodziła od prowadzonej przez Slatera, znanej nowojorskiej księgarni okultystycznej. Krążyły one pośród amerykańskich adeptów i adeptek wicca aleksandryjskiej zanim posłużyły Stewardowi Farrarowi do napisania jego słynnej książki What Witches Do³Zob. S. Farrar, What Witches Do: A Modern Coven Revealed, Robert Hale, London 2021. S. Farrar przytacza w swojej książce między innymi expressis verbis wersję Pouczenia Bogini z wykładów Alexa, wersja ta nieco różni się od oryginalnego tekstu Doreen Valiente (znajdują się w niej pominięte dwa fragmenty). (pol. „Co robią czarownice”). 

Istnieją pewne rozbieżności między pierwszym wydaniem wykładów, edycją, która stanowiła podstawę do niniejszego tłumaczenia, oraz polskim wydaniem. Pierwsze, oryginalne wydanie zawierało dwa wykłady, które nie wyszły spod pióra Alexa: rozdział o podstawach zielarstwa Ronalda Merry’ego oraz rozdział o tym, jak założyć wiccański kowen Sue i Grandville’a Russel-Goughów. Ten drugi zastąpiono w kolejnej edycji serią gardneriańskich pieśni i symboli opracowanych przez Mary Nesnick, reprezentantkę tradycji aleksandryjskiej po tamtej stronie Atlantyku, a następnie założycielkę własnej, mieszanej tradycji gardneriańsko-aleksandryjskiej znanej pod nazwą „Algard”⁴Zauważmy, że Mary Nesnick była homofobką. Odmówiła między innymi inicjacji Eddiemu Buczynskiemu ze względu na jego nienormatywną orientację seksualną. Zob. M.G. Lloyd, Bull of Heaven: The Mythic Life of Eddie Buczynski and the Rise of the New York Pagan, Asphodel Press, 2012 Hubbarston, s. 93.. Udało nam się odnaleźć wykład Goughów i zdecydowaliśmy się go przywrócić w niniejszym wydaniu. Rozdział Mary Nesnick natomiast — nic nie wnoszący w naszej ocenie do tradycji aleksandryjskiej — zastąpiliśmy materiałem odnalezionym po latach: maszynopisem wykładu Verbiusa na temat „księgi zaklęć”, rodzaju magicznego diariusza prowadzonego przez niektóre wiedźmy. Wykład ten wydał nam się ciekawszy z wielu powodów. Między innymi dlatego, że Król Czarownic tłumaczy w nim, dlaczego publikacja treści przeznaczonych dla wtajemniczonych nie łamie zasad tajności nauczania. Czytelniczki i Czytelników żądnych tej wiedzy lub chętnych wejść w polemikę z samym Mistrzem odsyłamy do ostatniego, trzynastego rozdziału. 

Ponadto, aby nieco „spolszczyć” wykłady Alexa — w kraju nad Wisłą działa od lat wiele kowenów aleksandryjskich⁵Osoby zainteresowane sytuacją wicca w Polsce odsyłamy do pracy dr Joanny Mality-Król pt. Polscy wiccanie. Studium religii przeżywanej, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2021. — wzbogaciliśmy je o ezoteryczne ilustracje polskiej artystki i tatuatorki, Mirki „Misji” Zenkner. 

Wreszcie, niniejsza edycja zawiera kilka przypisów, które pozwolą Czytelnikom i Czytelniczkom zidentyfikować dzieła, z których pochodzą przytoczone w wykładach Alexa cytaty lub — eufemistycznie mówiąc — niektóre fragmenty składające się z intertekstualności lub bezpośrednich zapożyczeń. Napiszmy to może wprost: Alex ulegał pewnej swoistej pokusie, którą dziś nazwalibyśmy… plagiatem. W jego wykładach znaleźć można fragmenty dzieł, których źródeł nie podaje, lub które zwyczajnie sobie przypisuje. O tej słabości Alexa wspomina inicjowany w misteria wiccańskie w 1970 roku, przywołany już tutaj Stewart Farrar, brytyjski dziennikarz i okultysta, o którym profesor Ronald Hutton pisze jako o „trzeciej i ostatniej wielkiej postaci płci męskiej, która ukształtowała wicca” obok Geralda Gardnera i Alexa Sandersa⁶Elisabeth Guerra, Janet Farrar, Stewart Farrar: Writer on a Broomstick. A biography of Stewart Farrar, R.J. Stewart Books, Arcata 2008, s. 173.. W przywołanym powyżej What Witches Do Farrar wspomina o tym, jak Alex dyktował jemu i jego żonie Janet przez kilka kolejnych wieczorów długawe fragmenty pewnej broszury Éliphasa Léviego nie wspominając, czyjego były one autorstwa. Poproszony o wyjaśnienie Alex miał odpowiedzieć: „Ci nauczyciele chcieli, by ich dzieła były wykorzystane przez innych nauczycieli”⁷Stewart Farrar, Preface to Third Edition [w:] dz. cyt.

Pytanie, które często zadawano Maxine Sanders, czy Alex był potężnym magiem, czy zwykłym szarlatanem, wydaje się więc uzasadnione. W tym wprowadzeniu nie chcemy podejmować się udzielenia na nie jednoznacznej odpowiedzi. Niech każdy z Czytelników i Czytelniczek polskiej edycji Wykładów odnajdzie ją sam, w głębi swojego serca. Kończąc pragniemy jednak oddać głos Doreen Valiente, matce wicca i reformatorce brytyjskiego czarostwa. Pisze ona o Alexie: „odnoszę wrażenie, że prawda o Alexie Sandersie leży pomiędzy dwoma skrajnymi biegunami — szarlatanem i magiem⁸Doreen Valiente, The Rebirth of Witchcraft, Robert Hale, London 2007, s. 165.”.

Bądźcie błogosławieni i błogosławione!

Velkan i Abramelin Brodgar 
Samhain 2022 r.